Mahpus Hakları El Kitabı
Giriş
Avrupa Cezaevi Kuralları’nın birinci maddesinde, “Özgürlüğünden yoksun bırakılan herkese, insan haklarının gerektirdiği gibi saygılı davranılmalıdır,” denilmektedir. Birleşmiş Milletler’in “Herhangi Bir Şekilde Tutuklanan veya Hapsedilen Tüm Kişilerin Korunması Hakkında İlkeler Bütünü”, “Mahpuslara Muamele İle İlgili Standart Asgari Kurallar” ve “Mahpuslara Muamele İle İlgili Temel İlkeler” adlı belgelerinde de mahpuslara, “insan haklarının gerektirdiği gibi” davranılması yönünde ifadeler vardır. Örneğin, Standart Asgari Kurallar’ın 60. Maddesinin ilk fıkrasında, “Kurumun uyguladığı rejim, mahpusların sorumluluğunu azaltmadan veya insan onuruna gösterilen saygıyı düşürmeden, hapishane yaşamı ile özgür yaşam arasındaki farkı asgariye indirmeye çalışır,” denilmektedir.
Türkiye’de hapishanelere ilişkin temel kanun olan Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un (CGTİHK) 2. Maddesinde ise, “Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazında zalimane, insanlık dışı, aşağılayıcı ve onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz,” ifadeleri yer alır. Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nün yayınladığı Ceza İnfaz Kurumu Yönetimi El Kitabı’nda ise, “Hapis cezası sadece özgürlükten yoksun bırakmayı içerir, hapsetme koşulları asla ek bir cezalandırma olarak kullanılmamalıdır”, “Özgürlüklerinden mahrum edilen bütün insanlara, her zaman, insanlık onuruna uygun bir şekilde ve insan olmalarından kaynaklanan onura saygı gösterilerek davranılmalıdır,” sözleri geçer.
Görüldüğü gibi hem uluslararası mevzuat hem de Türkiye’nin ulusal mevzuatına göre hapis cezası sadece ve sadece hapsedilen kişiyi özgürlü ğünden yoksun bırakmak anlamına gelmektedir; hapsedilen kişiye hiçbir şekilde “zalimane, insanlık dışı, aşağılayıcı ve onur kırıcı davranışlarda” bulunulamaz; mahpuslara insanlık onuruna aykırı davranılamaz. Yani hapsedilmiş olman, haklarının elinden alındığı ve sana insan onuruna aykırı davranılabileceği anlamına gelmemektedir. Bu nedenle, Eğer, tutulduğun hapishanede insanlık onuruna aykırı bir davranışla karşılaştığını düşünüyorsan buna karşı çıkmak yasal hakkındır. Bu el kitabında hapishanede olsan dahi var olan temel haklarının neler olduğu ve bu haklarını kullanmak, korumak için hangi kurum ve kuruluşlara nasıl başvuracağın anlatılacaktır. Hakların konusunda daha ayrıntılı bilgi almak için kitabın sonunda yer alan insan hakları kurumlarına mektup yazabilir ve hapishane idaresine başvuru yapabilirsin.
